• عید سعید قربان (Tabaski) در کشور سنگال

یکی از  اعیاد بزرگ اسلامی عید سعید قربان می‌باشد، مسلمانان اهل سنت اهمیت ویژه‌ای به این عید می‌دهند، در اغلب کشورهای اسلامی‌ چندین روز به‌این مناسبت تعطیل می‌باشد. عید قربان در کشور سنگال حال و هوای خاصی دارد، شاید مسلمانان سنگال در بعضی سنتها در این روز منحصر به فرد می‌باشند. آنان از چند ماه قبل خود را برای عید قربان که معروف به «تبسکی» است آماده می‌کنند. چندین روز به عید مانده بازار لباس وپوشاک این قدر شلوغ است که جای سوزن انداختن نیست. خیاطی‌ها بهترین فصل کارشان این ایام می‌باشد. اکثریت مردان و پسران لباس محلی بنام «بوبو» دوخته و می‌پوشند، دوخت این لباس بسیار ساده است و قیمت آن بیشتر بستگی به نوع پارچه و تزیین آن دارد. معمولاً قیمت این لباس از پنجاه دلار شروع می‌شود و گاهی به هزار دلار می‌رسد. زنان نیز لباسی مشابه «بوبو» می‌پوشند. روز عید مردم اعم از مسلمانان و مسیحیان با پوشیدن لباس‌های نو، چهره شهرها و روستاها را عوض می‌کنند.

از عجایب فرهنگ سنگالی‌ها ذبح گوسفند است که همگی اعم از حاجی و غیر حاجی، زن و مرد، ثروتمند و فقیر، شهری و روستایی، بدان مقیدند. برخی از افراد کم بضاعت به جهت خرید گوسفند مبلغ آن را قرض می‌کنند، حتی بعضی‌ها اثاث منزل خود را جهت خرید گوسفند می‌فروشند، بعضی از کسبه هم برای تهیه پول خرید گوسفند به ناچار اجناس خود را در شب عید قربان به پایین‌ترین قیمت و گاهی هم با ضرر بسیار زیادی می‌فروشند.

در بعضی خانوادها اگر مردی نتواند گوسفند تهیه کند، زن وی درخواست طلاق می‌کند. در سنگال مرد اولاً گوسفند را از طرف خانمش ذبح می‌کند و اگر مکنت مالی داشته باشد برای خودش نیز قربانی خواهد کرد. طامه الکبری برای مردانی است که تعدد زوجات داشته باشند که می‌بایست برای هر یک از زنان خود قربانی جداگانه انجام بدهند! بعضی از افراد متموّل برای کلیه اعضای خانواده گوسفند ذبح می‌کنند.

از آن جهت که تقریباً همه مسلمانان ملتزم‌اند قربانی روز عید را انجام دهند، فلذا این سنت وعادت، بازار خوبی را برای گوسفند فروشان ایجاد می‌کند و نظر به اینکه بازار گوسفند سنگال کفاف متقاضیان را نمی‌دهد، تعداد زیادی گوسفند از کشورهای همجوار مثل مالی، موریتانیا و گینه کوناکری وارد سنگال می‌کنند. اگر ملاک مسلمان بودن را تقید به قربانی در عید قربان بدانیم، سنگال اولین کشور اسلامی به حساب می‌آید.

 بعضی از مسیحیان سنگالی نیز در پوشیدن لباس نو و ذبح گوسفند در این روز با مسلمانان همراهی می‌کنند، البته ‌آنان لباس بوبو نمی‌پوشند، چون این نوع لباس خاص مسلمانان و از شعائر اسلامی‌ می‌باشد. آن دسته از مسلمانانی که با اهل کتاب ازدواج  کرده باشند، حتماً از طرف خانمشان قربانی می‌کنند، چون این قربانی کردن در این روز به‌عنوان حق زوجیت تلقی می‌شود.

چند روز به عید مانده در هر گوشه و کنار گله‌های گوسفند به چشم می‌خورد و میادین شهر و خیابان‌ها تبدیل به «آغل» می‌شود. نرخ گوسفند از یکصد دلار شروع می‌شود و به مرز هشتصد دلار نیز می‌رسد، گوسفندهای گران قیمت را با حنا بستن تزیین کرده و برخی نوارهای رنگی به گردن گوسفندان آویزان می‌کنند. آنان در روز عید قربان گوسفند را می‌شویند و چند ساعتی جلو درب منزل می‌بندند و سپس ذبح می‌کنند.

در واقع می‌توان گفت روز عید قربان در سنگال قابل توصیف نیست. مردم از بزرگ و کوچک، زن و مرد در نماز عید شرکت کرده، پس از ادای نماز عید شهر تبدیل به کشتارگاه می‌شود. درب هر منزلی چندین گوسفند ذبح می‌کنند. بعد از این که گوسفندها را ذبح کردند، خانه‌ها به کباب‌پزی تبدیل می‌شود و دود ناشی از آن، محله‌ها را می‌پوشاند. در این روز بوی کباب از تمام شهرها و روستاها به مشام می‌رسد، از آن جهت که در این روز همه از این نعمت متنعم‌‌اند، فلذا کسی هوس کباب نمی‌کند! در خرید گوسفند چشم وهم‌چشمی زیاد است، مردم در انتخاب گوسفند بزرگ‌تر، از یکدیگر سبقت گرفته و بعضاً تفاخر هم می‌کنند.

چند سالی که توفیق داشتم در این کشور باشم، خاطرات بسیار شیرین وفراموش نشدنی در ایام عید قربان با مردم بسیار خلوق وخوب سنگال داشتم، آنان همشیه کریم هستند ولی در این ایام کرامت عجیبی دارند وخیلی مهمان نوازی می کنند، در این ایام یکی از غذاهای معروف کبابی، «دیبی» است، این کباب با گوشت گوسفند وبا مواد مخصوص که اغلب از ادویه جات است تهیه می شود وبسیار خوش مزه است، در این ایام وقتی به خانه آنان می رفتیم  با این کباب از ما پذیرایی می کردند.

عید سعید قربان فرصت بسیار خوبی برای مسلمانان است تا این که در ضمن دید و بازدیدها در این روز همدیگر را حلال کنند. آنان وقتی به هم می‌رسند با گفتن کلمه (بالما) (Balma) به معنای «مرا ببخش» از یکدیگر حلالیت می‌طلبند. طرف مقابل نیز با گفتن عبارت (بال نالینا) به معنای «شما مرا ببخشید» ابراز محبت کرده و یکدیگر را در آغوش می‌گیرند. هرچند فقط روز عید قربان از طرف دولت تعطیل رسمی ‌می‌باشد، ولی مردم عملاً یک هفته‌ی را تعطیل می‌کنند و دولت و ادارات و شرکت‌ها هم در این تعطیلی چند روزه زیاد سخت‌گیری نمی‌کنند.